Het woord hormoon is afgeleid van het Griekse woord ‘hormao’,dat “in beweging zetten” betekent. Een hormoon is een chemische stof, gemaakt door een klier met interne secretie die in geringe hoeveelheden belangrijke lichaamsprocessen regelt.
Hoewel er veel verschillende hormonen zijn met veel verschillende functies, zijn er enkele algemene kenmerken:
- Hormonen werken vaak geleidelijk.Het effect wordt vaak pas merkbaar indien de hormoonconcentratie in het bloed al weer laag is.Door deze traagheid is het erg lastig om vast te stellen of bepaald gedrag wordt veroorzaakt door hormonen of niet.
- Als hormonen een bepaald gedrag veranderen, gebeurt dat vaak door versterking of verzwakking.Het komt zelden voor dat een hormoon echt iets “aan” of “uit” zet.
- De hoeveelheid afgegeven hormoon wordt geregeld door invloeden uit de omgeving en door inwendige factoren. De relatie tussen het hormoon en het gedrag is wederzijds. Het gedrag verandert de concentraties van het hormoon en de concentratie van het hormoon verandert het gedrag.
- Elk hormoon heeft meerdere invloeden op organen en gedrag en een bepaald gedrag kan worden veroorzaakt door meerdere hormonen.
- Hormonen worden slechts in kleine mate geproduceerd ,maar worden soms afgegeven met grotere hoeveelheden tegelijk. Door deze wijze van afgeven heeft het hormoon meer invloed dan wanneer het zou worden afgegeven met een constante kleine hoeveelheid.
- De concentratie van hormonen varieert ritmisch gedurende de dag
- Hormonen hebben invloed op de stofwisseling.Dit bewijst, dat hormonen ook invloed kunnen hebben op de lange termijn.
- Hormonen werken samen, de invloed van het ene hormoon kan worden veranderd door een ander hormoon.
- De chemische structuur van hormonen kan variëren bij alle gewervelden en de functie kan van soort tot soort verschillen.
- Hormonen kunnen alleen invloed hebben op die cellen, die een receptor eiwit hebben dat het hormoon herkent.
Wat zijn de belangrijkste hormonen ?
Adrenaline, Adrenocorticotroop hormoon, Calcitonine, Cholecystokinine, Cortison, Cyclisch AMP, Dopamine, Gonadotroop hormoon, Erytropoiëtine, Follikelstimulerend hormoon, Gastrine, Geslachtshormoon, Groeihormoon, Glucagon, Insuline, Luteïniserend hormoon, Melatonine, Oxytocine, Progesteron, Prolactine, Schildklierhormoon, Somatostatine, Testosteron, Thyreotroop hormoon
Wat is de werking van hormonen ?
Hormonen komen direct in de bloedbaan, van waaruit zij invloed uitoefenen op andere weefsels,organen of orgaansystemen. Sommige werken direct op de plaats waar ze geproduceerd worden. Een groot aantal hormonen word via de bloedbaan getransporteerd na binding aan een specifiek transporteiwit. Slechts een geringe hoeveelheid van deze hormonen bevind zich in een vrije of ongebonden vorm in het bloed.
Een groot aantal hormonen oefent invloed uit via een ‘second messenger’, een ‘boodschapper van het tweede echelon’. De hormonen zetten het in het celmembraan gelegen enzym adenylcyclase aan, dat zeer snel ATP omzet in cyclisch AMP. Dit cyclisch AMP induceert indirect de specifieke werking. Vaak bezitten de cellen die op een bepaald hormoon moeten reageren, de doelwitcellen, speciale moleculen, de receptormoleculen die het desbetreffende hormoon ‘herkennen’, dwz. binden (zie bijv. adrenaline).
De productie van een aantal hormonen wordt bevorderd door speciale klieraanzettende hormonen: de glandotrope hormonen van de hypofysevoorkwab, waarvan de afgifte op hun beurt beïnvloed wordt door releasing en inhibiting factors, ook hormonen genoemd, afkomstig van de hypothalamus.
Wat zijn de belangrijkste klieren die hormonen afscheiden ?
Hypofyse
De hypofyse ligt in een inham in de schedel. De hypofyse kan worden onderverdeeld in twee delen: de achterkwab en de voorkwab.
De achterkwab produceert twee belangrijke hormonen: oxytocine en vasopressine. Deze hormonen worden gemaakt door zenuwcellen in de hypofyse. De functie van oxytocin is het stimuleren van de spieren van de baarmoeder en het stimuleert de afgifte van moedermelk. Het vasopressine speelt een rol bij de contractie van glad spierweefsel.
De voorkwab geeft 6 verschillende hormonen af. De belangrijkste hiervan zijn Luteïniserend Hormoon (LH), follikel stimulerend hormoon (FSH), prolactine, en het groeihormoon (GH). LH stimuleert de afgifte van eicellen in de eierstokken bij vrouwen. Bij mannen stimuleert dit hormoon de afgifte van het hormoon testosteron. Ook FSH stimuleert de afgifte van testosteron bij mannen en het stimuleert de afgifte van oestrogenen bij vrouwen. Prolactine zorgt er voor dat vrouwen melk gaan produceren na een bevalling. GH beïnvloedt de groei van cellen.
Eierstokken
Een klier, die alleen bij vrouwen aanwezig is, zijn de eierstokken. De functie van de eierstokken is het produceren van de vrouwelijke voortplantingscellen en het afgeven van hormonen. De productie van deze hormonen gebeurt periodiek. Bij mensen bedraagt die periode vier weken. De belangrijkste hormonen, die de eierstokken produceren, zijn estradiol en progesteron. De afgifte van deze hormonen wordt geregeld door de voorkwab. De afgifte van FSH en LH zorgen ervoor dat de eierstokken deze hormonen maken.
Testes
Een klier, die alleen bij mannen aanwezig is, zijn de testes. De functie hiervan is het produceren van sperma en het afgeven van hormonen. Het belangrijkste hormoon hiervan is testosteron. De afgifte hiervan wordt geregeld door de hoeveelheid LH in het bloed. Testosteron zorgt voor veel veranderingen verspreid over het hele lichaam, zoals haargroei en het krijgen van een zwaardere stem.
Alvleesklier
Dit orgaan, ook wel pancreas genoemd, ligt iets onder de maag en produceert naast enzymen ook hormonen. Belangrijke hormonen, die door de alvleesklier worden afgegeven, zijn insuline en glucagon. Insuline zorgt er voor dat er meer glucose wordt opgenomen door de cellen; zodat er meer glucose uit het bloed wordt gehaald. Glucagon zorgt voor glucose afgifte.
